Trong bối cảnh môi trường trở thành mối quan tâm chung của toàn cầu, xu hướng tiêu dùng xanh đang ngày càng lan rộng và tác động mạnh mẽ đến thị trường. Người tiêu dùng ngày nay không chỉ chú trọng đến chất lượng sản phẩm mà còn đặc biệt quan tâm đến tính bền vững trong quá trình sản xuất và sử dụng. Do đó, họ dần thay đổi thói quen mua sắm, ưu tiên lựa chọn các sản phẩm thân thiện với môi trường, từ thực phẩm, đồ gia dụng cho đến thời trang và mỹ phẩm, góp phần thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế xanh.
Trước đây, giá cả là yếu tố quan trọng nhất quyết định hành vi mua sắm. Tuy nhiên, ngày nay, nhiều người tiêu dùng, đặc biệt là thế hệ Gen Z, sẵn sàng trả giá cao hơn cho các sản phẩm thân thiện với môi trường. Khảo sát “Nhận thức và Hành vi tiêu dùng xanh 2024” do Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam chất lượng cao công bố ngày 30/10 đã cho thấy xu hướng tiêu dùng xanh ngày càng trở nên rõ nét. 55% số người được hỏi cho biết họ chọn mua sản phẩm xanh dựa trên quy trình sản xuất thân thiện với môi trường, nguồn gốc tự nhiên và khả năng tái chế, 59% người tiêu dùng dự định sẽ gia tăng việc sử dụng sản phẩm xanh trong tương lai. Họ cũng sẵn sàng chi trả thêm để sở hữu các sản phẩm thân thiện với môi trường, với mức chấp nhận phổ biến nhất là cao hơn 5%-10% so với các sản phẩm thông thường. Cũng theo các khảo sát gần đây, nhóm khách hàng chính của sản phẩm xanh hiện nay là những người tiêu dùng từ 31-45 tuổi, có thu nhập từ 15-30 triệu đồng/tháng và công việc ổn định. Họ ưu tiên thực phẩm hữu cơ, sản phẩm không thử nghiệm trên động vật, đồ gia dụng làm từ vật liệu tái chế và quần áo từ vải bền vững.
Về kênh mua sắm, sự lựa chọn của người tiêu dùng phụ thuộc vào mức độ phổ biến và đặc trưng của sản phẩm. Hai kênh GT (truyền thống) và MT (hiện đại) có tỷ lệ cung ứng sản phẩm xanh khá tương đồng, lần lượt là 67% và 66%. Trong đó, các cửa hàng chuyên doanh và đại lý chiếm ưu thế trong kênh GT, được 58% người tiêu dùng lựa chọn, trong khi tạp hóa và sạp chợ ít được quan tâm. Ở kênh MT, siêu thị là điểm đến phổ biến nhất với 49% khách hàng ưu tiên. Đáng chú ý, dù mới phát triển mạnh trong những năm gần đây, kênh Online cũng đã chiếm 45%, với các sàn thương mại điện tử là lựa chọn hàng đầu.
Không chỉ dừng lại ở lựa chọn cá nhân, người tiêu dùng còn sử dụng mạng xã hội để chia sẻ thông tin, kêu gọi tẩy chay các thương hiệu gây hại đến môi trường và ủng hộ các doanh nghiệp có trách nhiệm. Điều này tạo ra một làn sóng thay đổi mạnh mẽ, khiến các doanh nghiệp phải nhanh chóng chuyển mình để đáp ứng nhu cầu mới.
Chính sức ép từ người tiêu dùng đã buộc nhiều doanh nghiệp phải thay đổi chiến lược kinh doanh. Các siêu thị đã loại bỏ dần túi nylon, các thương hiệu thời trang đẩy mạnh sản xuất từ vật liệu tái chế, và nhiều công ty thực phẩm đã giảm thiểu nhựa trong bao bì sản phẩm. Không chỉ có các tập đoàn lớn, nhiều startup xanh cũng ra đời nhờ nhu cầu ngày càng tăng từ thị trường.
Ở các nước trên thế giới, các cửa hàng bán sản phẩm không bao bì như Barepack ở Singapore hay Unverpackt tại Đức đang thu hút sự quan tâm lớn. Trong ngành mỹ phẩm, Lush triển khai chương trình thu hồi và tái sử dụng hộp đựng sản phẩm, còn The Body Shop áp dụng mô hình tái nạp (refill) để giảm rác thải nhựa. Trong lĩnh vực thương mại điện tử, Package Free tại Mỹ chuyên cung cấp các sản phẩm bền vững, giúp người tiêu dùng dễ dàng tiếp cận hàng hóa thân thiện với môi trường.
Nhằm hướng đến phát triển bền vững, Chính phủ Việt Nam đã đặt mục tiêu đến năm 2030 giảm 75% rác thải nhựa đại dương và thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn. Trước xu hướng này, nhiều doanh nghiệp lớn và chuỗi siêu thị tại Việt Nam đã triển khai các chương trình giảm thiểu nhựa, chuyển đổi sang bao bì thân thiện với môi trường nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng xanh.
Một trong những doanh nghiệp tiêu dùng nhanh (FMCG) hàng đầu tại Việt Nam, Unilever Việt Nam, đã có những bước đi đáng kể trong việc giảm thiểu tác động môi trường, đặc biệt là vấn đề rác thải nhựa. Để giải quyết bài toán này, Unilever đã hợp tác với Duy Tân Recycling nhằm thu gom và tái chế bao bì nhựa đã qua sử dụng, đồng thời đặt mục tiêu đến năm 2025 toàn bộ bao bì sản phẩm sẽ có thể tái chế, tái sử dụng hoặc phân hủy sinh học. Ngoài ra, một số thương hiệu của Unilever như Sunlight và Love Beauty & Planet mặc dù sản xuất công nghiệp liên quan đến chai nhựa, nhưng phát thải carbon đã về 0. Bên cạnh đó, doanh nghiệp này còn phát triển hệ thống điểm thu gom rác thải nhựa tại các siêu thị, khuyến khích người tiêu dùng trả lại bao bì để tái chế.
Trong lĩnh vực F&B, nhiều thương hiệu lớn cũng tích cực tham gia vào phong trào bảo vệ môi trường. Các chuỗi cà phê như Highlands Coffee và The Coffee House đã khuyến khích khách hàng mang theo ly cá nhân khi mua đồ uống nhằm giảm thiểu ly nhựa dùng một lần.
Trong ngành thực phẩm, Miliket (Colusa-Miliket) – thương hiệu mì gói lâu đời tại Việt Nam – đã có những cải tiến đáng kể khi chuyển sang sử dụng bao bì thân thiện với môi trường và nghiên cứu các phương pháp giảm thiểu rác thải nhựa trong sản phẩm. Ngoài ra, các doanh nghiệp trong ngành chăn nuôi cũng đang hướng tới phát triển bền vững. CP Việt Nam đã lần đầu tiên áp dụng mô hình trang trại chăn nuôi kín , giúp giảm thiểu khí thải và tối ưu hóa công việc sử dụng năng lượng tái tạo. Trong khi đó, Ba Huân – thương hiệu trứng gia cầm lớn tại Việt Nam – đã đầu tư vào hệ thống chăn nuôi sạch theo mô hình 3H, không chỉ giảm ô nhiễm môi trường mà vẫn đảm bảo sản phẩm an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng.
Chiến lược phát triển bền vững, hội nhập với nền kinh tế toàn cầu, hướng tới Netzero này không chỉ góp phần giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường mà còn mở ra nhiều cơ hội kinh doanh tiềm năng cho các doanh nghiệp. Việc áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn giúp tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên, giảm lượng rác thải ra môi trường và hạn chế sự cạn kiệt của các nguồn tài nguyên thiên nhiên. Điều này không chỉ mang lại lợi ích về mặt sinh thái mà còn giúp doanh nghiệp cắt giảm chi phí sản xuất, gia tăng hiệu quả hoạt động và tạo dựng hình ảnh thương hiệu bền vững trong mắt khách hàng.
Bên cạnh đó, các doanh nghiệp đầu tư vào mô hình kinh tế tuần hoàn ngày càng nhận được sự quan tâm và ủng hộ mạnh mẽ từ người tiêu dùng – những người ưu tiên lựa chọn các sản phẩm thân thiện với môi trường. Không chỉ dừng lại ở phía khách hàng, các nhà đầu tư cũng đang chú trọng vào những doanh nghiệp có chiến lược phát triển bền vững, bởi họ nhận thấy tiềm năng tăng trưởng dài hạn cũng như khả năng thích ứng tốt hơn với các chính sách môi trường ngày càng chặt chẽ của chính phủ.
Một số thương hiệu tại Việt Nam đã tiên phong trong lĩnh vực này. Cocoon, thương hiệu mỹ phẩm thuần chay, sử dụng nguyên liệu có nguồn gốc tự nhiên và bao bì tái chế để giảm thiểu rác thải. Trong khi đó, startup Re.Socks tận dụng vải thừa để sản xuất tất, góp phần hạn chế rác thải dệt may. Ngoài ra, các nền tảng trực tuyến như Greenmart và GoEco cũng đang thúc đẩy tiêu dùng bền vững bằng cách cung cấp các sản phẩm thân thiện với môi trường, từ ống hút cỏ đến túi vải và đồ dùng sinh hoạt không nhựa.
Rõ ràng, sự thay đổi trong thói quen mua sắm của người tiêu dùng đang tạo ra một cuộc cách mạng bền vững trong nền kinh tế toàn cầu, từ châu Âu đến châu Á, và Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng này. Tiêu dùng xanh không còn là một lựa chọn đơn thuần mà đang trở thành phong cách sống của nhiều người, đặc biệt là giới trẻ. Trong tương lai, người tiêu dùng sẽ tiếp tục giữ vai trò trung tâm trong cuộc cách mạng xanh. Những quyết định mua hàng hôm nay không chỉ ảnh hưởng đến bản thân mà còn định hình môi trường và nền kinh tế trong nhiều năm tới.
BT: Phan Thảo Anh
